Władza rodzicielska – ograniczenie , pozbawienie

Zasadnicza różnica między ograniczeniem a pozbawieniem władzy rodzicielskiej polega na skutkach każdego z tych środków. Pozbawienie władzy rodzicielskiej jest instytucją, która pociąga za sobą daleko idące konsekwencje prawne. Pozbawienie władzy rodzicielskiej stosuje się w sytuacji, gdy wszelkie inne możliwe do zastosowania środki nie przyniosły rezultatu, tzn. nie przyniosły efektów w postaci poprawy zachowania rodzica lub rodziców w stosunku do dziecka oraz stwierdzono rażące zaniedbania w zakresie sprawowania opieki nad dzieckiem. W praktyce najczęściej zdarza się, że sąd w przypadku wątpliwości orzeka najpierw o ograniczeniu władzy rodzicielskiej, a dopiero w dalszej kolejności może orzec również o całkowitym pozbawieniu władzy rodzicielskiej.

Ograniczenie władzy rodzicielskiej

Sąd orzeka ograniczenie władzy rodzicielskiej jeśli stwierdzi o słuszności tego typu rozwiązania. Na podstawie sytuacji rodzinnej analizuje więc różne przesłanki  które mogą świadczyć o konieczności zastosowania tego typu ograniczenia. Muszą zostać jednak spełnione zasadnicze przesłanki, które umożliwiają podjęcie takiego działania ze względów prawnych, tj. obu rodzicom musi przysługiwać władza rodzicielska, rodzice dziecka muszą żyć osobno (rozwód lub skrajne przypadki separacji). Sąd podejmując decyzje o ograniczeniu sprawowania władzy rodzica nad dzieckiem bierze pod uwagę również dobro dziecka. Dobro dziecka jest tym samym główną przesłanką, na podstawie której sąd winien jest podjąć właściwą i słuszną decyzję.

Zadaniem sądu jest zatem ocena okoliczności zaistniałych w rodzinie oraz rozważa, które czynności dokonywane przez rodzica mogą szkodzić dziecku. Zwraca również uwagę na relacje każdego z rodziców z dzieckiem, moc więzi emocjonalnej pomiędzy nimi oraz predyspozycje wychowawczo-opiekuńcze każdego z rodziców. Sąd ocenia, które z rodziców będzie w stanie zapewnić dziecku lepsze warunki do prawidłowego rozwoju i wychowania. Równie ważnym czynnikiem w tej kwestii jest wiek dziecka.

Orzekając o ograniczeniu władzy rodzicielskiej, sąd określa tym samym zakres czynności, które będą przysługiwały rodzicowi oraz sposób ich wykonywania. Orzeczenie to może również ograniczać władzę rodzicielską jednego z rodziców władzę rodzicielską jedynie do niektórych czynności. W pewnych aspektach sąd może uznać, że ze względu na dobro dziecka odpowiednim rozwiązaniem będzie określenie zakresu czynności, w którym władza rodzicielska została przyznana obojgu rodzicom, są oni wówczas zobowiązani do podejmowania wspólnych decyzji.

Ograniczenie władzy rodzicielskiej nie jest równoznaczne z pozbawieniem prawa do kontaktów z dzieckiem. Ograniczenie władzy rodzicielskiej może zostać również zniesione.

Pozbawienie władzy rodzicielskiej orzekane jest wówczas, gdy zastosowane wcześniej ograniczenie praw rodzicielskich nie przynosi wymiernych rezultatów. Oczywiście kodeks rodzinny i opiekuńczy przewiduje możliwość istnieje pozbawienia władzy rodzicielskiej bez uprzedniego jej ograniczenia. Tego typu decyzja jest odejmowana wówczas  gdy zachodzi okoliczność rażące nadużywanie lub zaniedbywanie obowiązków rodzica wobec dziecka. Takimi przesłankami mogą być w szczególności pijaństwo lub inne skłonności patologiczne czy przestępcze. Orzeczenie o pozbawieniu władzy rodzicielskiej jest możliwe do zastosowania również wówczas, gdy sąd stwierdzi nadużywanie władzy rodzicielskiej lub wyraźne jej zaniechanie.

Inną przesłanką stanowiącą o możliwości pozbawienia władzy rodzicielskiej jest również trwała przeszkoda w jej wykonywaniu, związana np. z trwałym wyjazdem rodzica za granicę czy z odbywaniem długotrwałej kary pozbawienia wolności. Pozbawienie rodzica władzy rodzicielskiej skutkuje więc utratą ogółu praw i obowiązków przysługujących rodzicowi względem dziecka. Sąd pozbawia tym samym rodzica wszelkich praw, które pierwotnie zostały mu dane w ramach przewidzianych przez praw rodzinne ogółu przywilejów i obowiązków władzy rodzicielskiej. Orzeczenie o pozbawieniu praw rodzicielskich nie jest natomiast równoznaczne z utratą prawa do alimentów czy też prawa do dziedziczenia. Warto podkreślić również  że pozbawiony władzy rodzicielskiej rodzic zachowuje prawo do osobistej styczności i widzenia się z dzieckiem, chyba że ze względu na dobro dziecka sąd wyda w tym zakresie postanowienie, które zabrania rodzicowi utrzymywania kontaktów z dzieckiem.