Droga konieczna
Właściciel nieruchomości ma prawo wystąpić z roszczeniem o ustanowienie na jego rzecz drogi koniecznej w sytuacji, gdy nie ma żadnego dostępu do drogi publicznej. Może również wystąpić z żądaniem o nadanie służebności przechodu i przejazdu w sytuacji, gdy ma on dostęp do drogi publicznej, ale z jakiś względów wydaje się mu on być nieodpowiedni. O fakcie, czy istniejący dostęp do nieruchomości może zostać uznany za odpowiedni, decydują zawsze wszystkie okoliczności konkretnej sprawy. Każdy przypadek jest inny, dlatego ciężko mówić o jednoznacznych wytycznych dotyczących tej materii.
Z roszczeniem o ustanowienie służebności drogi koniecznej wystąpić może właściciel nieruchomości, jeśli ma problemy z dostępem do drogi publicznej. Jeśli dana nieruchomość jest objęta przedmiotem współwłasności, wniosek mogą złożyć wszyscy współwłaściciele, jeden lub niektórzy z nich. Takie prawo przysługuje także użytkownikowi wieczystemu, samoistnemu posiadaczowi (ale zgodnie z art. 146 k.c., jeśli nie jest właścicielem to na jego rzecz może zostać ustanowiona tylko służebność osobista), rolniczej spółdzielni produkcyjnej, bez względu na to, czy jest właścicielką gruntu czy też nie – według art. 146 k.c.
Art. 145 kodeksu cywilnego dyktuje zasady ustalania drogi koniecznej. Można dokonać tego ustanowienia na dwa sposoby. Po pierwsze można próbować załatwić sprawę polubownie z właścicielem sąsiedniej działki. Jeśli sąsiad nie będzie wyrażał żadnego sprzeciwu wobec faktu, że przez obszar jego działki przebiegać będzie droga wiodąca do sąsiedniego obiektu, można zawrzeć z nim umowę w tej sprawie. Jeśli jednak w praktyce takie rozwiązanie nie będzie możliwe do zrealizowania, pozostaje jedynie droga sądowa.
Oczywiście właściciel obciążonej służebnością nieruchomości ma prawo domagać się wynagrodzenia z tego tytułu. Jeśli nie zostało ono rozstrzygnięte odgórnie, a sąsiedzi nie są w stanie porozumieć się co do jego wysokości, właściciel obciążonej nieruchomości może dochodzić swojej należności na drodze sądowej. Z takim żądaniem może wystąpić w ciągu 10 lat od momentu ustanowienia służebności. Wynagrodzenie takie może mieć formę jednorazową, albo być wypłacane cyklicznie np. raz na kwartał. Można przy tym, w obawie przed zmniejszeniem się wartości pieniądza, ustalić stosowny mechanizm waloryzacyjny.
