Przestępstwo złożenia fałszywych zeznań
Dobro wymiaru sprawiedliwości wymaga aby osoby składające zeznania w sprawie zgodnie z prawdą odpowiadały na pytania sądu i stron postępowania, ponieważ tylko w ten sposób sąd jest w stanie ustalić rzeczywisty przebieg zdarzeń i wydać sprawiedliwe rozstrzygnięcie w sprawie.
Składanie fałszywych zeznań przez świadków jest przestępstwem zgodnie z prawem karnym stypizowanym w art. 233 k.k. Przestępstwo to można zostać popełnione w postępowaniu sądowym, a więc nie tylko w postępowaniu karnym, ale również w postępowaniu cywilnym, z zakresu prawa pracy jak również w innym postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy, czyli takim postępowaniu jak postępowanie administracyjne, podatkowe czy też postępowanie dyscyplinarne. Wiąże się to z tym, że obowiązek zeznawania zgodnie z prawdą nie ogranicza się tylko do sali sądowej, ale również obowiązuje w przypadku składania zeznań przed innymi organami, nie tylko przed sądem.
W przypadku popełnienia przestępstwa fałszywych zeznań, które złożono za granicą wobec innego organu niż polski, sprawca może odpowiadać przed sądem polskim, ale tylko wtedy kiedy czyn stanowi przestępstwo w miejscu jego popełnienia.
Odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań nie będzie podlegał oskarżony, także w zakresie tych zeznań, które składał uprzednio w charakterze świadka, a które dotyczyły czynu zabronionego, który popełnił.
Przestępstwo fałszywych zeznań można popełnić zeznając nieprawdę lub zatajając prawdę, a więc może polegać ono zarówno na działaniu jak i zaniechaniu. Składanie przez świadka nieprawdziwych oświadczeń o posiadanych wiadomościach na temat faktów badanych w postępowaniu oznacza, że świadek ma tego świadomość, godzi się na taki stan rzeczy. Natomiast zatajenie prawdy oznacza, że świadek świadomie utrzymuje w tajemnicy okoliczności, które mogą mieć istotne znaczenie dla sprawy. Nawet w przypadku gdy sąd nie zapyta wprost o te okoliczności to i tak ich przemilczenie będzie uznawane za zatajenie prawdy. Świadek jednak może uchylać się od odpowiedzi na zadawane pytania. Takie zachowanie może skutkować nałożeniem kar porządkowych.
Kodeks karny przewiduje możliwość nadzwyczajnego złagodzenia kary, a także wprowadza możliwość odstąpienia od jej wymierzenia w przypadku gdy fałszywe zeznania dotyczą okoliczności nie mogących mieć wpływu na rozstrzygnięcie sprawy, a także w sytuacji gdy sprawca dobrowolnie sprostuje fałszywe zeznanie zanim nastąpi chociażby nieprawomocne rozstrzygnięcie sprawy.
Co istotne nie podlega karze za składanie fałszywych zeznań osoba, która nie została pouczona o grożącej odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań lub też osoba, od której nie odebrano przyrzeczenia. Ponadto świadek może uchylić się od odpowiedzi na pytanie, jeżeli udzielenie odpowiedzi mogłoby narazić jego lub osobę dla niego najbliższą na odpowiedzialność za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe. Osoba najbliższa dla oskarżonego również może odmówić zeznań. Prawo to przysługuje mimo ustania małżeństwa lub przysposobienia. Także świadek, który w innej toczącej się sprawie jest oskarżony o współudział w przestępstwie objętym postępowaniem może odmówić składania zeznań.
Przestępstwo składania fałszywych zeznań jest zagrożone karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat. Jednak w przypadku gdy sprawca tego przestępstwa zeznaje lub zataja prawdę w obawie przed odpowiedzialnością karną grożącą jemu samemu lub jego najbliższym podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
