Wyrok karny a pełnienie funkcji w organach spółek (art. 18 k.s.h.)
Spółki kapitałowe w organizacji uzyskują osobowość prawną z chwilą wpisu do rejestru. W obrocie prawnym podejmują działania poprzez swoje organy w sposób przewidziany w ustawie i oparty na statucie. Spółki kapitałowe czyli spółkę z o.o. i spółką akcyjną reprezentuje zarząd. Prowadzi on także sprawy spółki. Nadzór nad sprawami spółki sprawowany jest przez radę nadzorczą, bądź też komisję rewizyjną. Likwidatorami spółki są członkowie zarządu, chyba że umowa spółki bądź uchwała wspólników, a w przypadku spółki akcyjnej statut lub uchwała walnego zgromadzenia przewiduje inne rozwiązanie.
Członkiem zarządu, rady nadzorczej i komisji rewizyjnej może być tylko osoba fizyczna. Zasada ta została rozszerzona także na likwidatorów. Nie jest możliwe powierzenie pełnienia tych funkcji osobie prawnej czy spółce osobowej. Dodatkowo osoby pełniące funkcje w organach spółek jak również osoby będące likwidatorami nie mogą być karane za niektóre typy przestępstw. Zakaz pełnienia funkcji odnosi się do osób skazanych prawomocnym wyrokiem za przestępstwa określone w przepisach prawa karnego, tj. przeciwko ochronie informacji, przeciwko wiarygodności dokumentów, przeciwko mieniu, przeciwko obrotowi gospodarczemu, przeciwko obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi, a także przestępstw określonych w kodeksie spółek handlowych: dokonanych przez ogłoszenie danych nieprawdziwych albo przedstawienie takich danych organom spółki, władzom państwowym lub rewidentom, dokonanych przez wystawienie fałszywych zaświadczeń o złożeniu akcji uprawniającej do głosowania czy użyczanie innemu akcji nie uprawniającej go do głosowania, dokonanych przy głosowaniu na walnym zgromadzeniu lub wykonywaniu praw mniejszości. W przypadku uprawomocnienia się wyroku skazującego w sprawie popełnienia jednego z wyżej wymienionych przestępstw wydanego wobec członka organu spółki albo likwidatora, nie ma potrzeby orzekania o zakazie w wyroku skazującym, skutek następuje z mocy prawa. Co więcej, popełnienie któregoś z innych przestępstw niż te wspomniane powyżej nie wyklucza pełnienia funkcji, o których mowa w art. 18 par. 1 k.s.h.
Zakaz pełnienia funkcji w organach spółki wskazanych w art. 18 par. 1 k.s.h. jest ograniczony czasowo. Upływa on po 5 latach od dnia uprawomocnienia się wyroku skazującego, jednak nie może zakończyć się wcześniej niż z upływem 3 lat od dnia zakończenia okresu odbywania kary.
Ustawodawca od 1 października 2018 r., wprowadził pewne modyfikacje, które rozszerzyły ograniczenia zakazu pełnienia funkcji w spółkach. W poprzednim stanie prawnym zakaz nie obejmował prokurentów spółek, czyli tych podmiotów prawa, których uprawnienia związane z reprezentacją spółek mają podobny zakres jak w przypadku uprawnień członków zarządu. Zgodnie z przepisami prawa cywilnego prokura jest szczególnym rodzajem pełnomocnictwa udzielanym przez przedsiębiorcę podlegającego wpisowi do rejestru przedsiębiorców obejmującym umocowanie do podejmowania zarówno czynności sądowych jak i pozasądowych związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Czynności tych osoba posiadająca ten szczególny rodzaj pełnomocnictwa może dokonywać samodzielnie z pominięciem zarządu. Od 1 października 2018 r. zakaz pełnienia funkcji dotyczy również prokurentów w spółkach kapitałowych. Oznacza, to że w przypadku prawomocnego skazania za którekolwiek z przestępstw wyczerpująco wymienionych w art. 18 par. 2 k.s.h. nie można pełnić funkcji prokurenta w spółce kapitałowej. W późniejszych przepisach wprowadzono również zakaz pełnienia funkcji członka zarządu spółki partnerskiej oraz członka rady nadzorczej. Zakazem nie objęto likwidatorów spółki osobowej.
