Dozór elektroniczny
Dozór elektroniczny jest to kontrola zachowania skazanego przy użyciu środków technicznych. Stanowi on stosunkowo nową formę odbywania kary pozbawienia wolności (wprowadzono go w 2005r.). Odbywanie kary w tym systemie stanowi szansę dla skazanego, aby uniknąć konieczności przebywania w zakładzie karnym. W ramach dozoru elektronicznego skazany ma obowiązek przebywać w domu z założonym nadajnikiem (tzw. opaska), przy pomocy którego właściwe organy kontrolują, w jakim miejscu aktualnie skazany przebywa.
Dozór elektroniczny jako forma odbywania kary pozbawienia wolności uregulowany został w Kodeksie karnym wykonawczym i umożliwia skazanym, którzy spełniają ustawowe przesłanki, na ich własny wniosek lub (co zwiększa szansę na uwzględnienie wniosku przez sąd) na wniosek obrońcy, odbycie całej kary pozbawienia wolności we własnym mieszkaniu. Skazany zachowuje możliwość pracowania i uczestniczenia w niektórych innych aktywnościach, będąc zobowiązanym do przebywania w miejscu pobytu jedynie w wyznaczonych przez sąd porach.
Przesłanki, które skazany musi spełniać, aby sąd mógł przychylić się do wniosku o odbywanie przez niego kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, wskazane zostały w art. 43la Kodeksu karnego wykonawczego. Przede wszystkim, aby istniała możliwość zastosowania wobec skazanego tej instytucji, kara, na którą został skazany, nie może przekraczać 1 roku pozbawienia wolności (lub suma kar). Dodatkowo sprawca nie może być skazany w warunkach recydywy szczególnej wielokrotnej, tj. z zastosowaniem art. 64 § 2 KK. Udzielenie skazanemu zezwolenia na odbywanie kary pozbawienia wolności poza zakładem karnym w systemie dozoru elektronicznego musi być w ocenie sądu wystarczające dla osiągnięcia wobec niego wszystkich celów kary.
Dodatkowo sąd musi zostać przekonany, że skazany nie jest osobą zdemoralizowaną, a względy bezpieczeństwa nie przemawiają za osadzeniem go w zakładzie karnym, a także żadne inne szczególne okoliczności nie przemawiają za potrzebą osadzenia go w zakładzie karnym. Jeśli chodzi o warunki bytowe skazanego, to warunkiem koniecznym jest posiadanie przez niego określonego miejsca stałego pobytu, w którym będzie mógł wykonywać karę pozbawienia wolności poza zakładem karnym w systemie dozoru elektronicznego. Dodatkowo osoby dorosłe zamieszkujące wspólnie ze skazanym muszą wyrazić zgodę na odbywanie przez skazanego kary pozbawienia wolności w tej właśnie formie, tj. w przysłowiowej „obrączce”. Zgoda ta musi obejmować również oświadczenie co do umożliwienia podmiotowi dozorującemu przeprowadzenia czynności kontrolnych.
Ponadto art. 43la Kodeksu karnego wykonawczego zawiera jedną przesłankę techniczną, sformułowaną w sposób negatywny. Przesłanka ta sprowadza się do tego, że odbywaniu kary pobawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego nie stoją na przeszkodzie warunki techniczno-organizacyjne związane z wykonywaniem dozoru i warunki mieszkaniowe skazanego. Co oczywiste, systemem dozoru nie będą mogły być objęte osoby skazane za przemoc w rodzinie, ponieważ zgoda sądu na dozór zależy od woli osób zamieszkujących ze skazanym.
Aby uzyskać możliwość odbycia kary w tej formie, należy przekonać sąd do braku celowości osadzania skazanego w zakładzie karnym. Można to zrobić np. wykazując niski stopień demoralizacji skazanego, jego dotychczasowe zgodne z prawem zachowanie, a także brak stwarzania przez niego zagrożenia. System dozoru elektronicznego umożliwia niejako zdalne kontrolowanie skazanego (przebywanie w miejscu zamieszkania w określonych godzinach), a jednocześnie stwarza mu możliwość odbycia kary w taki sposób, by po jej zakończeniu nie był zmuszony do budowania swojego życia osobistego i zawodowego od początku.
