Stan wyższej konieczności

Kontratyp stanu wyższej konieczności uregulowany został w art. 27 Kodeksu karnego. W ramach tego artykułu ustawodawca przewiduje dwie możliwości stosowania stanu wyższej konieczności – jako okoliczność wyłączającą bezprawność i okoliczność wyłączającą winę.

Okoliczność wyłączająca bezprawność

Zgodnie z art. 27 § 1 k.k. nie popełnia przestępstwa ten, kto działa w celu uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa grożącego jakiemukolwiek dobru chronionemu prawem, jeżeli niebezpieczeństwa nie można inaczej uniknąć, a dobro poświęcane przedstawia wartość niższą od dobra ratowanego.

W sytuacji kolizji dwóch dóbr, stanowiącej istotę stanu wyższej konieczności, warunkiem wyłączenia bezprawności (legalności zachowania sprawcy) będzie zatem poświęcenie dobra niższej wartości dla ratowania dobra cenniejszego. Najprościej mówiąc należy zastosować zasadę przeważającej korzyści i wybrać te dobro, które ze społecznego punktu widzenia jest bardziej opłacalne.

Okoliczność wyłączająca winę

Zgodnie z art. 27 § 2 k.k. w stanie wyższej konieczności wyłączającym winę działa ten, kto ratując dobro chronione prawem przed grożącym mu bezpośrednim niebezpieczeństwem, poświęca inne dobro, które nie przedstawia wartości oczywiście wyższej od wartości dobra ratowanego, o ile niebezpieczeństwa nie można było uniknąć w inny sposób.

Różnica między stanem wyższej konieczności wyłączającym bezprawność zachowania sprawcy a stanem, który wyłącza dopiero winę, sprowadza się zatem do relacji (proporcji), w jakiej pozostają kolidujące dobra. W drugim przypadku sprawca poświęca bowiem dobro przedstawiające wartość taką samą albo nawet nieco większą (byleby nie oczywiście większą) od wartości dobra ratowanego.

Nie ma szczegółowych kryteriów, które określałyby wyższą wartość jednego dobra nad drugim. Dokonanie obiektywnej oceny pod presją czasu może być bardzo trudne. Uznaje się, że wartość oczywiście wyższa będzie w takich przypadkach widoczna jak na dłoni. W przypadku pożaru oczywiste pierwszeństwo zyska ratowanie życia ludzkiego, bowiem prezentuje wartość wyższą niż wyważenie drzwi w celu wejścia do budynku.

Przekroczenie granic stanu wyższej konieczności

Do przekroczenia granic tego kontratypu dochodzi w przypadku, gdy:

– sprawca poświęca cudze dobro prawne, zanim zagrożenie weszło w fazę bezpośredniości, lub po tym jak zagrożenie przestało być bezpośrednie (eksces ekstensywny),

– narusza warunek subsydiarności lub proporcjonalności. Naruszenie warunku subsydiarności zachodzi wówczas, gdy sprawca poświęca cudze dobro prawne, mimo że miał świadomość istnienia innej możliwości uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa, która nie polegała na ingerencji w cudzą sferę prawną lub gdy dobro poświęcone nie było wartości wyższej od dobra ratowanego czy istniała inna możliwość uratowania poświęconego dobra (eksces intensywny).

Skutki przekroczenia granic stanu wyższej konieczności. 

Skutkiem przekroczenia granic stanu wyższej konieczności jest odpowiedzialność karna jednak jest możliwość zastosowania nadzwyczajnego złagodzenia kary lub odstąpienia od jej wymierzenia.

Jeżeli wskutek ratowania innego dobra prawnie chronionego ukarano cię za wykroczenie lub skierowano wobec Ciebie akt oskarżenia warto skorzystać z pomocy profesjonalnego pełnomocnika. Kancelaria Adwokacka Adwokat Mariusz Janiga posiada doświadczenie w procesach sądowych z powołaniem się na kontratypy ustawowe i pomoże Ci w podjęciu odpowiednich kroków prawnych w celu godnej reprezentacji Twoich praw.