Cyberbullying — co to takiego i jak z nim walczyć?

Cyberprzemoc to forma przemocy wykorzystująca technologię. Może występować w każdej przestrzeni internetowej, w tym m.in. w mediach społecznościowych, komunikatorach, czy na platformach do gier. Jest to zjawisko, które rozwija się równie dynamicznie, jak postęp technologiczny, stając się tym samym poważnym wyzwaniem dla osób w każdym wieku, szczególnie dla młodzieży.

Co to jest cyberprzemoc?

Cyberprzemoc obejmuje szeroki zakres działań, które mają na celu zastraszenie, zażenowanie, zaatakowanie lub inne zaszkodzenie osobie przy użyciu elektronicznych środków komunikacji. To zjawisko występuje w różnych formach, od rozpowszechniania nieprawdziwych informacji, przez groźby, po manipulację zdjęciami czy wideo. Szczególnie teraz, kiedy za sprawą powszechnego dostępu do technologii i rozwoju narzędziu AI, granice między światem online a offline są coraz bardziej zatarte, cyberprzemoc może mieć poważne i długotrwałe konsekwencje dla zdrowia psychicznego i samopoczucia ofiar.

Cyberprzemoc wykorzystuje anonimowość i zasięg cyfrowych platform, które sprawiają, że ofiary często czują się bezsilne i izolowane. Sprawcy mogą bez trudu zmieniać swoje tożsamości lub tworzyć nowe konta, aby kontynuować swoje działania, nawet jeśli poprzednie konta zostaną zablokowane. Efektem towarzyszącym temu zjawisku jest atmosfera strachu i niepewności, która może głęboko wpływać na codzienne życie ofiar. Ta forma przemocy nie zna granic geograficznych. Oznacza to, że ofiara może być zastraszana przez kogoś z drugiego końca świata. Rozwiązania tego problemu wymagają więc globalnej współpracy i poznania specyfiki cyfrowych przestrzeni.

Cyberprzemoc i cyberbullying: definicja

Choć terminy „cyberprzemoc” i „cyberbullying” często są używane zamiennie, istnieją między nimi subtelne różnice. Cyberprzemoc jest ogólnym terminem obejmującym wszelkie akty agresji dokonywane za pomocą technologii, podczas gdy cyberbullying odnosi się konkretnie do zastraszania online, które jest często powtarzane i ma na celu zastraszenie lub upokorzenie innej osoby. Rozróżnienie to jest istotne, ponieważ pozwala na bardziej celowe podejście do problemu i lepsze zrozumienie mechanizmów leżących u jego podstaw.

Różnice mają także znaczenie w kontekście podejmowanych interwencji i strategii pomocowych. Cyberbullying często wymaga interwencji skoncentrowanej na młodszej populacji, szczególnie w środowiskach szkolnych, gdzie edukacja na temat odpowiedzialnego korzystania z internetu i mediów społecznościowych może znacząco zmniejszyć jego występowanie. Tymczasem cyberprzemoc, będąca bardziej ogólnym zjawiskiem, może dotyczyć osób w różnym wieku i wymagać zastosowania bardziej zróżnicowanych metod interwencji, w tym prawnych i psychologicznych, aby skutecznie zapobiegać jej negatywnym skutkom i wspierać ofiary.

Przykłady cyberprzemocy

Niestety, przykładów cyberprzemocy jest wiele i mogą one obejmować takie działania jak:

– Wysyłanie groźnych lub obraźliwych wiadomości elektronicznych.

– Rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji lub kompromitujących zdjęć.

– Tworzenie fałszywych kont w celu nękania lub oszukiwania innych osób.

– Cyberstalking, czyli stalking internetowy, który polega na uporczywym śledzeniu i nękaniu ofiary w przestrzeni online.

Te działania są często anonimowe lub wykonywane pod wymyślonym pseudonimem (nickiem), co może utrudniać ich zwalczanie.

Dodatkowo, cyberprzemoc może przybierać formę manipulacji cyfrowymi danymi ofiary, taką jak nieautoryzowane używanie czy zmiana haseł, co może prowadzić do kradzieży tożsamości lub utraty kontroli nad osobistymi kontami i urządzeniami. Ataki te mogą mieć dalekosiężne skutki, w tym utratę ważnych danych, finansowe straty, a także znacząco wpływać na reputację i zaufanie w sieci. Wśród innych przykładów znajduje się również tzw. „doxing„, czyli działanie mające na celu zastraszenie i wywieranie presji na ofiarach związane z  publikacją wrażliwych danych osobowych w internecie bez zgody danej osoby.

Czy cyberprzemoc jest karalna?

W wielu krajach cyberprzemoc jest traktowana jako przestępstwo i podlega karze. Przepisy różnią się jednak w zależności od jurysdykcji, a także od konkretnych działań podejmowanych przez sprawców. 

W Polsce, cyberprzemoc jest traktowana jako przestępstwo na mocy zmian wprowadzonych do Kodeksu karnego. Zgodnie z artykułem 190a tego kodeksu, osoby dopuszczające się takich czynów, takich jak uporczywe nękanie czy kradzież tożsamości, mogą być pociągnięte do odpowiedzialności karnej.

Wyzwaniem pozostaje niestety międzynarodowy charakter internetu, który często pozwala sprawcom na unikanie odpowiedzialności prawnej poprzez operowanie z terytoriów, gdzie lokalne prawo jest mniej surowe i egzekwowane. 

Nie oznacza to jednak przegranej sprawy. Ofiary powinny być świadome swoich praw i możliwości dochodzenia sprawiedliwości w przypadku stania się ofiarą cyberprzemocy. W każdym przypadku cyberprzemocy warto szukać pomocy. Więcej o tym, jak bronić się w przypadku przestępstw, znajdziesz tutaj: sprawy karne — prawnik. 

Co grozi za cyberprzemoc — konsekwencje prawne

Konsekwencje prawne za cyberprzemoc mogą obejmować zarówno kary finansowe, jak i kary pozbawienia wolności. W Polsce, osoby dopuszczające się nękania przez środki komunikacji elektronicznej, mogą być pociągnięte do odpowiedzialności karnej. W zależności od szkód spowodowanych działaniami cyberprzemocowymi, sprawcy mogą również zostać zobowiązani do zapłaty odszkodowania ofiarom.

Dodatkowo, jeżeli cyberprzemoc dotyczy danych osobowych, sprawcy mogą również podlegać pod przepisy o ochronie danych osobowych, co może skutkować wysokimi karami administracyjnymi. 

Jak zauważyć cyberbullying?

Zauważenie cyberbullyingu wymaga zwrócenia uwagi na zmiany w zachowaniu osoby, która może być ofiarą. Obejmuje to wycofanie się z życia społecznego, problemy ze snem, nagłe pogorszenie wyników w szkole lub pracy oraz oznaki stresu lub depresji. 

Rozpoznanie cyberbullyingu może być również możliwe poprzez obserwację zachowań online. Osoby doświadczające cyberbullyingu mogą często zmieniać ustawienia prywatności swoich kont w mediach społecznościowych, regularnie usuwać lub deaktywować swoje profile, a także wykazywać nadmierną reakcję na otrzymywane powiadomienia. Może to być reakcja na ciągłe otrzymywanie obraźliwych komentarzy lub wiadomości. 

Warto także zwrócić uwagę na wyraźne unikanie rozmów o życiu online, a w przypadku dzieci i młodzieży – na ich niechęć do uczestniczenia w aktywnościach szkolnych lub pozaszkolnych, które wymagają korzystania z internetu. Te symptomy mogą być wartościowymi wskazówkami wskazującymi na problem i nigdy nie powinny być bagatelizowane przez osoby dorosłe.

Jak zapobiegać cyberprzemocy?

Zapobieganie cyberprzemocy wymaga szeroko zakrojonych działań edukacyjnych i profilaktycznych. Warto rozmawiać z dziećmi i młodzieżą o bezpieczeństwie online, uczyć ich, jak rozpoznawać niebezpieczne sytuacje i zachęcać do mówienia o swoich doświadczeniach. Szkoły i inne instytucje mogą również implementować programy profilaktyczne oraz wspierać ofiary i ich rodziny.

Ważną rolę w zapobieganiu cyberprzemocy odgrywają również technologie filtrowania i monitorowania treści. Dostawcy usług internetowych oraz platformy mediów społecznościowych wykorzystują zaawansowane algorytmy do identyfikacji i blokowania treści, które mogą być uznane za przejawy cyberprzemocy. Edukacja użytkowników na temat korzystania z tych narzędzi, w tym możliwości zgłaszania obraźliwych treści i interakcji, to w dzisiejszych czasach podstawa przygotowania młodszego pokolenia do korzystania z internetu. 

Jak reagować na cyberprzemoc?

Reakcja na cyberprzemoc powinna być szybka i zdecydowana. Ofiary powinny zachować dowody przemocy (np. zrzuty ekranu), nie odpowiadać na ataki i jak najszybciej zgłosić problem odpowiednim organom lub platformom online. Ważne jest też wsparcie emocjonalne dla ofiary oraz, w niektórych przypadkach, profesjonalna pomoc psychologiczna.

Podczas reagowania na cyberprzemoc, należy spróbować zachować spokój i strategiczne myślenie. Ofiary powinny unikać bezpośredniej konfrontacji z agresorem, co mogłoby eskalować konflikt. Zamiast tego, korzystając z dostępnych narzędzi, można ograniczyć dalszy kontakt z osobą dokonującą nękania. 

Jednak, nawet po ograniczeniu kontaktu, warto poinformować o sytuacji osoby zaufane, w tym prawników czy specjalistów od cyberbezpieczeństwa, które mogą zaoferować wsparcie oraz pomoc w zarządzaniu kryzysem i  doradzić najlepsze kroki w obronie prawnej i ochronie tożsamości online.

Cyberprzemoc: gdzie szukać pomocy?

Ofiary cyberprzemocy mogą szukać pomocy w różnych miejscach, w tym u doradców szkolnych, prawników, specjalistów ds. cyberbezpieczeństwa, lokalnych organizacji wsparcia, a także na policji. NIGDY nie wolno bagatelizować problemu i na każdym etapie doświadczania cyberprzemocy szukać wsparcia, 

Jeśli jesteś osobą, która doświadczyła cyberprzemocy, bądź podejrzewasz, że ktoś z Twoich bliskich boryka się z takim problemem, nie bój się reagować. Problem możesz zgłosić rodzicom, szkole, policji, kancelarii prawniczej, bądź skontaktować się z 

Dziecięcym Telefonem Zaufania Rzecznika Praw Dziecka (800 12 12 12).